Lekarze medycyny pracy, którzy cykliczne przeprowadzają badania stwierdzające zdolność swoich pacjentów do wykonywania pracy na danym stanowisku, mają unikalną możliwość wykrycia niepokojących objawów zdrowotnych na ich wczesnym etapie. Dlatego pod koniec ubiegłego roku w Kodeksie pracy wprowadzono zmiany, zgodnie z którymi lekarz medycyny pracy będzie mógł kierować pacjentów do wykonania badań w ramach programów profilaktycznych finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Wykaz programów, do jakich kierowani będą pacjenci zgłaszający się do lekarzy medycyny pracy, czeka na ogłoszenie przez Ministra Zdrowia. Może to być szansa na poszerzenie zakresu badań medycyny pracy i szerszą profilaktykę, bez wzrostu kosztów pracodawcy.
– Wartością dodaną obowiązku wykonywania badań profilaktycznym jest ich cykliczność, czyli nie tylko jednorazowe badania przy przystąpieniu do nowej pracy, ale także systematyczna kontrola podczas całego okresu trwania umowy o pracę. Obowiązek stałego monitorowania stanu zdrowia pracownika pozwala na ocenę dynamiki zmian w stanie zdrowia, a to szczególnie ważne, ponieważ badania profilaktyczne są często okazją do przebadania osób, które nie mają nawyku profilaktycznego zgłaszania się do lekarza, jeśli nie odczuwają dolegliwości – mówi Hanna Zasłona, starsza specjalistka d.s. medycyny pracy w TU Zdrowie.
Zadania lekarza medycyny pracy
Zadaniem lekarza medycyny pracy jest ocena, czy pracownik jest zdolny do wykonywania obowiązków na określonym stanowisku. Jego rolą nie jest więc całościowe diagnozowanie stanu zdrowia czy leczenie. Jeśli więc pracownik poda w wywiadzie, że przykładowo od wielu lat pali papierosy, lekarz medycyny pracy najprawdopodobniej wyda mu pozytywne orzeczenie o zdolności do pracy. Może jednak zalecić dalszą samodzielną diagnostykę chorób powiązanych z paleniem tytoniu w ramach podstawowej opieki zdrowotnej lub prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego, a nie w ramach medycyny pracy.
Lekarz medycyny pracy może też, biorąc pod uwagę stan zdrowia pracownika, poszerzyć zakres badań o dodatkowe konsultacje, a także wydać orzeczenie na krótszy termin niż określa to rozporządzenie. Ważne jest jednak, aby w karcie badania profilaktycznego lekarz wpisał uzasadnienie zmiany częstotliwości badań.
– Od listopada 2020 roku lekarze medycyny pracy zyskali większą samodzielność w przeprowadzaniu badań profilaktycznych, ponieważ w zależności od wskazań, indywidualnie przeprowadzają badanie okulistyczne, laryngologiczne czy neurologiczne. W praktyce oznacza to, że dwóch pracowników na tym samym stanowisku z tej samej firmy może mieć zlecony rozbieżny zakres badań, a wydane orzeczenie do pracy może mieć różne daty ważności – dodaje Hanna Zasłona.
Obowiązki pracodawcy
Badania medycyny pracy zawsze zlecane są przez pracodawcę i to jego obowiązkiem jest dopilnowanie ich terminów. Bez orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania, pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania zadań. Koszty badań profilaktycznych zawsze ponosi zatrudniający.
Badania profilaktyczne dotyczą pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Badania zlecane są w następujących przypadkach:
- przed zatrudnieniem w nowej pracy;
- po zmianie czynników szkodliwych na stanowisku;
- okresowo dla osób pracujących na tym samym stanowisku;
- na wniosek pracownika w związku z pogorszeniem się stanu zdrowia;
- po zwolnieniu lekarskim dłuższym niż 30 dni.
Profilaktyczne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy, blisko zakładu pracy czy miejsca zamieszkania. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jeśli badania wykonywane są w godzinach pracy. Zatrudniający ponosi także koszty ewentualnego dojazdu do ośrodka medycyny pracy – są one rozliczane według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.